Με τον φακό της Nelly's

Eλλη Σουγιουλτζόγλου-Σειραδάρη (1899-1998)

Γερμανικής αρχικά φωτογραφικής επιρροής το έργο της μικρασιάτισσας Nelly’s από το Αϊδίνι, χαρακτηρίζεται από κινητικότητα και ελευθερία, όπως και η ίδια η ζωή της. Από τους Γερμανούς δασκάλους της Hugo Erfurth και Franz Fiedler αποκόμισε την πικτοραλιστική τεχνική και την κλασική αισθητική.

Η εγκατάστασή της στην Αθήνα το 1924, όπου ανοίγει φωτογραφικό studio στην οδό Ερμού, θα την προσανατολίσει προς μία ελληνοκεντρική και συντηρητικότερη αντιμετώπιση της θεματογραφίας.

Στο πορτρέτο, στο οποίο θα εξασκηθεί σ’ όλη τη διάρκεια της φωτογραφικής της πορείας (Ελλάδα και Αμερική), οφείλεται η απεικόνιση της αθηναϊκής κοινωνίας του Μεσοπολέμου αλλά και η συγκρότηση σημαντικού αρχείου της ελληνικής ομογένειας.

Από το 1927 η Nelly’s περιοδεύει την ελληνική ύπαιθρο στοιχειοθετώντας το πανόραμα της Ελλάδας του Μεσοπολέμου. Ελληνίδα της διασποράς, η Nelly’s συνθέτει φωτογραφικά μία Ελλάδα «ειδυλλιακή».

Μέσα από τα επίσημα τουριστικά έντυπα που κυκλοφόρησαν με φωτογραφίες της στο εξωτερικό, διαμορφώθηκαν οι πρώτες βάσεις-οπτικά σύμβολα της ελληνικής «τουριστικής φιλοσοφίας».

Oι φωτογραφίες χορού (1923-1929) στη Γερμανία αλλά κυρίως στην Ακρόπολη ξεχωρίζουν για τη θεματική τους συνοχή και την αναδεικνύουν σε κορυφαία φωτογράφο χορού του Μεσοπολέμου.

Μετά από έναν αιώνα έντονης φωτογραφικής παρουσίας και δυναμικής διεκδίκησης της προβολής του έργου της, η Nelly’s πεθαίνει στην Αθήνα κληροδοτώντας την ελληνική φωτογραφική ιστορία με ένα έργο πολυσύνθετο, παραδειγματικό για τους νέους φωτογράφους, τόσο λόγω της καλλιτεχνικής όσο και της τεκμηριωτικής του αξίας.

.................................................................

"Οταν πρωτοήρθα στην Ελλάδα ήθελα πολύ να γνωρίσω τον τόπο, που μόνο από τα βιβλία τον ήξερα, και ιδίως την ύπαιθρο, αλλά και να φωτογραφίσω εκτός του στούντιο. Ετσι σηκώθηκα μόνη μου και πήγα το 1927 στην Κρήτη. Θυμάμαι που συνήντησα στο καράβι τον κύριο Λαμπράκη, τον εκδότη, που καθότανε στο ίδιο κτίριο όπου έμενα κι εγώ και τον ήξερα και ο οποίος με υποστήριξε ιδιαίτερα από τις εφημερίδες του. Συναντηθήκαμε λοιπόν και όπως με είδαν ντυμένη με γκέτες, γέλασαν με την παρέα του. Αλλά εγώ δεν έδινα καμία σημασία γιατί ήθελα να είμαι βολικιά και δεν μ' ένοιαζε.
Στο Ηράκλειο νοίκιασα μια σακαράκα με οδηγό. Είχα ένα σχέδιο από πριν και γύριζα στα χωριά φωτογραφίζοντας. Δεν θα ξεχάσω σ' ένα μέρος που είχε μαργαρίτες τόσο υψηλές που το μπόι μου το σκέπαζαν. Φωτογράφισα τα αρχαία στην Κνωσσό, στην Αγία Τριάδα. Πήγα και στο Ρέθυμνο. Συνολικά θα έμεινα καμμιά δεκαριά μέρες τότε στην Κρήτη. Χρησιμοποιούσα μια μηχανή Uvel με φυσούνα, που άλλαζε φακούς και έπαιρνε πλάκες και φιλμ. Είχα και μια Rolleiflex.

Φτάσαμε στα Σφακιά στο φυλάκιο της Χωροφυλακής.

"Κυρά μου" είπαν οι χωροφύλακες "δεν σας έχουν πει εδώ τι γίνεται; Εμείς δεν μπορούμε να ανακατευτούμε. Αυτοί εδώ κάνουν οτι θέλουν". Κυκλοφορούσε και ο φυγόδικος ανηψιός του Καπετάν Μάντακα στα βουνά. Τότε, λέω εγώ, θα πάω μόνη μου στο χωριό. Αφησα τους άλλους και προχώρησα μόνη μου. Βρήκα μια πόρτα ξύλινη, την έσπρωξα και μπήκα. Μέσα στο σκοτάδι διέκρινα κάποιον που ανακάτευε. Τόλμησα να πλησιάσω και τον ρώτησα τι κάνει και μου λέει "Δε βλέπεις; Τυρί κάνω". Εκατσα και τον έβλεπα πως το κάνει και κουβεντιάζαμε. Σε λίγο μπήκαν δύο κοπέλες πολύ στενοχωρημένες. Τη μια μου τη σύστησε για αδελφή του, την άλλη ξαδέλφη του. Μου έκαναν εντύπωση γιατί τις είδα βαμένες, ντυμένες με πολιτικά ρούχα, όχι με κρητικά, αλλά μου είπαν οτι έμεναν στον Πειραιά για να σπουδάσουν ραπτική.

Εκεί κοντά, σ' ένα χωριό τ' Ασκύφου νομίζω, γινόταν ένα πανηγύρι και είχαν ετοιμαστεί για να πάνε, αλλά δεν τις πήρε το λεωφορείο γιατί ήταν γεμάτο κόσμο κι έκλαιγαν οι κοπέλες από τον καημό τους. Τότε τους είπα εγώ οτι έχω αυτοκίνητο και θα μπορούσαμε να τις πάρουμε. Θα στριμωχτούμε, αλλά θα χωρέσουμε. Περιμέναμε να τελειώσει ο αδελφός τους το τυρί και φύγαμε.

Στο δρόμο τους είπα για ποιό σκοπό είχα πάει και τους ζήτησα να με συστήσουν στον Πρόεδρο και τον κόσμο του χωριού. Τους εξήγησα πως με έστελνε ο Τουρισμός και οτι ο ξένος κόσμος έρχεται και πάει στα αρχαία και σ' εσάς εδώ δεν πατάει, ενώ είναι τόσο ωραία μέρη.Μου φέρθηκαν όλοι πάρα πολύ καλά και δεν ήξερε ποιός να με πρωτοπάρει στο σπίτι του και εννοούσαν να πίνω και να τρώω με όλους.

Ολοι τους πρόθυμοι, όλοι ευχάριστοι. με μεταχειρίστηκαν σαν αν ήμουνα δική τους. Ούτε τότε ούτε ποτέ άλλοτε είχα δυσκολία με τον κόσμο. Πουθενά δεν συνάντησα άρνηση. Οι περισσότεροι στεκόταν φυσικοί και αυθόρμητοι μπροστά στον φακό. Σπάνια χρειαζόταν να τους σκηνοθετήσω. Πιάναμε κουβέντα στην αρχή, τους γλυκομιλούσα, τους συζητούσα και κανένας δεν αρνήθηκε ποτέ να τον φωτογραφίσω. "

www.benaki.gr www.stigmes.gr


Y.Γ Αφιέρωμα γιατί νομίζω ο φακός της έχει συλλάβει μοναδικά την Ελλάδα και γιατί ήταν πραγματικά μια φωτογράφος με άποψη και ελεύθερο πνεύμα.